Kerstballen van glas - een oude traditie

De gewoonte om in Europa een boom te versieren is waarschijnlijk al heel vroeg begonnen. In geschriften van de Romeinen uit de zesde eeuw na Christus werd al gesproken over (heidense) vieringen. De Germanen vierden op 21 december de zonnewende of midwinter. Dit luidde het weer langer worden van de dagen in en was een belangrijk punt in het jaargetijde. Het feest had alles te maken met het begin van het nieuwe leven. "Midwinter is de tijd waarin terug- en vooruitgekeken wordt. Het is de scheiding van het jaar, einde en begin, dood en leven vallen met Joel samen. Herinneringen worden opgehaald en toekomstplannen worden gemaakt. Voorspellingen over de toekomst moeten inzicht geven in wat komen gaat."

De Germanen vierden de zonnewende met het Joëlfeest waarbij sparren een belangrijke rol vervulden vanwege het altijd groene uiterlijk van de bomen. Bomen werden naar binnen gehaald en versierd met dennenappels en snoepgoed in de vorm van sterren, harten en bloemen.

Het Joëlfeest bestond derhalve al toen de Kerk in heel Europa de bevolking onder haar invloed probeerde te brengen. In de ogen van de Kerk was Joel een heidens feest en werd het verboden. Maar ondanks het verbieden van de feestelijkheden tijdens de zonnewende bleven de heidenen stug vasthouden aan de vieringen. De Kerk deed tenslotte een slimme zet door in de zevende/achtste eeuw het Joelfeest te restylen tot een christelijk feest: de geboorte van het kerstkindje Jezus en de feestdatum werd officieel 25 december. De oeroude Germaanse levensbeschouwing sluit naadloos aan bij de idee van de geboorte van het Kerstkind. Daardoor kon de Kerstgedachte met zoveel overtuiging door onze heidense voorouders omarmd worden. Het is de geboorte van het kwetsbare dat de potentie van het hoogste in zich draagt: leven. In het midden van de winter begint het nieuwe leven. Zo versmolt het oude Germaanse Midwinterfeest geleidelijk met het Christelijke Kerstfeest.

N.b. Interessant is dat Jezus niet eens op 25 december is geboren maar waarschijnlijk ergens in september of misschien in juni.

Bron: http://www.nederlandsheidendom.net/HET%20JOELFEEST%20-%20leidraad.pdf

Aldus was het lange tijd de gewoonte om gebruikt te maken van versieringen uit de natuur die makkelijk voorhanden waren. Eind 16e/begin 17e eeuw zouden in Lauscha (Thüringen/Midden Duitsland) voor het eerst door Hans Greiner glazen kralensnoeren en tinnen figuurtjes zijn gemaakt. Dit leidde tot de ontwikkeling van de kerstballen die door talloze glaskunstenaars gemaakt werden in deze stad. De kerstballen werden van daaruit erg populair in heel Duitsland.

Pas ongeveer vanaf 1840 sloeg de trend over naar Engeland en kwam export door de glasblazers uit Lauscha op gang. Enige tientallen jaren later ontdekte de Amerikaan F.W. Woolworth de glazen kerstballen in Duitsland en bracht de kerstballen uit Lauscha in 1880 in de Verenigde Staten op de markt. Het werd zo’n succes dat alleen al door Woolworth tot begin van de 20e eeuw voor tweehonderd miljoen US dollar is verkocht. Later werd deze trend na de tweede wereld oorlog opgepakt door Coca Cola en stevig vercommercialiseerd. Deze heeft waarschijnlijk ook de Kerstman of Santa Claus geïntroduceerd.

Duitsland was heel lang de belangrijkste leverancier van glazen kerstballen. Later kwamen Polen en Tsjechoslowakije erbij, evenals Japan en met name na de 2e wereld oorlog de VS. Tegenwoordig worden kerstballen massaal gemaakt in Mexico en China. Echter er zijn ook nog veel bedrijven in Europa die ambachtelijke kerstballen van glas maken.

Hoe wordt een kerstbal gemaakt

Van oorsprong zijn kerstballen ontwikkeld door glasblazers, die een holle, hete glasstaaf in een vorm stopten en daarna door op de staaf te blazen zorgden dat het glas de vorm van de mal aannam. Het glas werd vervolgens aan de binnenkant voorzien van een dunne zilverlaag. Daarna werden de kerstballen aan de buitenkant beschilderd en versierd met veertjes en dergelijke.

In principe wordt deze glasblaastechniek nog steeds gebruikt, alleen de schaal waarop is vele malen groter en het wordt door machines gedaan. Het beschilderen en versieren is veelal nog steeds handwerk en dat is een van de belangrijkste redenen dat kerstballen van glas relatief duur zijn.

Als je het eens in het echt wilt zien kun je naar het Nationaal Glasmuseum of één van de vele glasblazerijen in Nederland.